متفورمین و کمبود ویتامین B12

متفورمین، با نام تجاری گلوکوفاژ، گلوکوفاژXR ، فورتامت، ریومت، گلومتزاو ...،  یک داروی دیابت خوراکی محبوب و بسیار موثر است که برای مدیریت دیابت نوع 2 استفاده می شود. برای اکثر افرادی که به دیابت نوع 2 مبتلا هستند، متفورمین اولین دارویی است که برای کنترل قند خون تجویز می شود. همچنین برای درمان پیش دیابت، دیابت بارداری و سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) استفاده می­گردد.

نحوه عملکرد متفورمین

متفورمین با کاهش میزان گلوکز ساخته شده توسط کبد، با کاهش جذب گلوکز در روده ها و حساسیت بیشتر سلول های بدن به انسولین کار می کند (یعنی بدن به انسولین پاسخ بهتری می دهد). برخلاف انسولین یا سولفونیل اوره ها (یک گروه از قرصهای دیابت)، متفورمین باعث هیپوگلایسمی ( افت قند خون) نمی شود.

سایر مزایای متفورمین

متفورمین علاوه بر کمک به مدیریت دیابت، برخی از اثرات مفید دیگر را نیز دارد زیرا ممکن است به کاهش چربی خون و کاهش اندک وزن کمک کند. مزایای بالقوه ی متفورمین به همین موارد محدود نمی شود، محققان فکر می کنند که متفورمین ممکن است در برابر بیماری های کلیوی و زوال عقل از افراد محافظت کند.

چه کسانی می توانند متفورمین مصرف کنند

متفورمین را می توان با اکثر قرص های دیگر دیابت، همراه با انسولین و دارویهای تزریقی غیر انسولینی مانند مهار کننده های GLP-1 استفاده کرد. عوارض جانبی مصرف متفورمین نسبتاً نادر است، شایع ترین آنها نفخ، حالت تهوع و اسهال است که همه آنها برای اغلب افراد موقتی هستند. برخی از افراد نباید متفورمین مصرف کنند، از جمله افراد مبتلا به بیماری کلیوی مرحله 4 یا 5 ، بیماری کبدی و افراد مبتلا به دیابت نوع 1.

ویتامین  B12

یکی از معایب احتمالی مصرف متفورمین ارتباط بین مصرف طولانی مدت متفورمین و کمبود ویتامین B12، است. ویتامینB12 ، نقشهای مهمی در بدن ایفا می کند، مانند عملکرد صحیح سلول های خونی و سیستم عصبی. این ویتامین همچنین از کم خونی مگالوبلاستیک، نوعی بیماری خونی که باعث خستگی و ضعف می شود، جلوگیری می کند. محققان در حال بررسی تأثیر ویتامینB12 ، در جلوگیری از زوال عقل و کاهش عملکرد شناختی هستند.

غذاهایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین B12 هستند شامل گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، شیر و جگر گاو می باشند. برخی از غذاها، مانند برخی غلات صبحانه و مخمرهای تغذیه ای ، ممکن است با ویتامینB12  غنی شده باشند.

چه کسانی در معرض خطر کمبود ویتامین B12 هستند؟

افرادی که ممکن است ویتامین B12 کافی دریافت نکنند یا در جذب آن مشکل دارند، که عبارتند از:

•         بسیاری از افراد مسن

•         افرادی که به اندازه کافی اسید کلریدریک و فاکتور داخلی یاintrinsic factor ، در معده خود تولید نمی کنند.

•         افراد مبتلا به کم خونی شدید

•         افرادی که برخی از انواع جراحی معده یا روده را انجام داده اند

•         افراد مبتلا به اختلالات گوارشی، مانند بیماری سلیاک یا بیماری کرون

•         افرادی که از برنامه غذایی گیاهخواری یا وگان پیروی می کنند

علائم کمبود ویتامین  B12

ضعف، خستگی، تپش قلب، کاهش اشتها، کاهش وزن و بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست ها یا پاها (علائم مشکلات عصبی)، افسردگی، سردرگمی، زوال عقل و درد زبان یا دهان از علائم احتمالی کمبود ویتامینB12 است.

چگونه کمبود متفورمین و ویتامین B12 با یکدیگر ارتباط دارند

تحقیقات نشان می دهد افرادی که به مدت طولانی متفورمین مصرف می کردند، در معرض کمبود ویتامینB12 هستند. مطالعه ای که در آوریل 2016 در مجله بالینی غدد درون ریز و متابولیسم منتشر شد، بیش از 1000 نفر را که حدود 12 سال متفورمین مصرف کرده بودند، مورد بررسی قرار داد. از این تعداد ، 13 درصد در معرض خطر بیشتری برای کمبود ویتامین B12 بودند. یک مطالعه دیگر نشان داد که افراد مبتلا به دیابت نوع 2، که بیش از 1000 میلی گرم متفورمین در روز به مدت چهار سال یا بیشتر مصرف کرده اند، به ویژه در معرض کمبود ویتامین B12 هستند. به نظر می رسد هرچه مدت زمان مصرف متفورمین بیشتر و دوز روزانه ی این دارو بیشتر باشد، خطر کمبود B12 بیشتر می شود.

چرا با مصرف طولانی مدت متفورمین کمبود ویتامین B12 ایجاد می شود؟

تصور می شود که متفورمین احتمالاً در جذب این ویتامین در دستگاه گوارش اختلال ایجاد می کند. نکته قابل توجه این است که بدن بین 1000 تا 2000 برابر ویتامین B12 ذخیره می کند. به همین دلیل، علائم کمبود ویتامین B12 با مصرف متفورمین ممکن است چندین سال بعد ظاهر شود.

انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند افرادی که متفورمین را به صورت دوره ای مصرف می کنند، وضعیت B12 خود را ارزیابی کنند، زیرا کمبود آن ممکن است به کم خونی یا نوروپاتی محیطی کمک کند. وضعیت ویتامین B12 با آزمایش خون ارزیابی می شود.

درمان کمبود ویتامین  B12

کمبود ویتامین B12 را می توان به روش های مختلفی درمان کرد. کمبود جدی عموماً با تزریق ویتامین B12، ابتدا یک روز در میان و سپس یکبار در ماه یا با قرص های دوز بالا ویتامین B12 درمان می شود. کمبودهای خفیف تر ممکن است با مولتی ویتامین استاندارد، مکمل خوراکی یا اسپری بینی درمان شود.

یک مطالعه نشان داد افراد تحت درمان با متفورمین که روزانه مکمل مولتی ویتامین مصرف می کردند، 50 درصد سطح B12 سرمی بیشتری در مقایسه با افرادی داشتند که از این مکمل استفاده نمی کردند.یک مولتی ویتامین استاندارد حاوی 5 تا 25 میکروگرم B12 است. با این حال، مطالعه دیگری نشان داد که اکثر مکمل های مولتی ویتامین برای افرادی که متفورمین مصرف می کنند، حاوی ویتامین B12 کافی نیستند. نویسندگان به این نتیجه رسیدند که استفاده طولانی مدت از مکمل خوراکی B12، ممکن است برای حفظ وضعیت مناسب B12، مورد نیاز باشد. همچنین افرادی که از داروهای خاصی استفاده می کنند که بر اسیدیته معده تأثیر می گذارد و افراد مسن مبتلا به دیابت، ممکن است به دوز بالاتری از مکمل B12، نیاز داشته باشند. مکمل های ویتامین B12، به طور معمول حاوی 500 تا 1000 میکروگرم از این ویتامین هستند.

آنچه شما می توانید انجام دهید

·        اگر چندین سال متفورمین مصرف کرده اید، از پزشک خود بخواهید میزان ویتامین B12 شما را اندازه گیری کند.

·        اگر علائم کمبود ویتامین B12، از جمله نوروپاتی را دارید، به پزشک خود اطلاع دهید و بخواهید سطح B12 شما را اندازه گیری کند.

·        اگر سطح ویتامین B12، شما زیر مقدار هدف است، با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی صحبت کنید. به عنوان مثال ممکن است بتوانید روزانه مکمل B12 مصرف کنید تا نیازی به دریافت B12 تزریقی نداشته باشید.

·         برخی داروها می توانند سطح ویتامین B12 را تحت تأثیر قرار دهند، از جمله مهار کننده های پمپ پروتون، مانند امپرازول (پریلوز) و لانسوپرازول (Prevacid) و آنتاگونیست های گیرنده 2 هیستامین، مانند سایمتیدین (تاگامت) و رانیتیدین (زانتاک). در صورت مصرف هر یک از این داروها، به پزشک خود اطلاع دهید.

·        از آنجایی که افراد مسن در معرض خطر کمبود ویتامین B12 هستند، در 60 سالگی شروع به انجام آزمایش منظم خون برای ارزیابی ویتامین B12 کنید. برخی از متخصصان بهداشتی توصیه می کنند که افراد مسن روزانه مکمل B12 مصرف کنند.

·        غذاهای حاوی ویتامین B12 بخورید. اگر از رژیم غذایی گیاهخواری یا وگان پیروی می کنید، روی خوردن غذاهای غنی شده با ویتامینB12  تمرکز کنید، یا مصرف مولتی ویتامین را در نظر بگیرید.

منبع:

https://www.diabetesselfmanagement.com/education/metformin-and-b12-deficiency/